Klik op die foto's om te vergroot

Geskryf deur Sam Bach

Dit wil voorkom asof die onderwerp van ons Septemberbyeenkoms vir baie mense van groot belang was, want die Kunsgalery waar ons byeenkom, was gepak met bykans 150 mense. Dalk was dit ook omdat daardie deel van ons geskiedenis so verwaarloos was. Dit is hoe ons spreker Charl Blignaut (foto hieronder) sy aanbieding ingelei het.

"Die storie van die Ossewa-Brandwag is een wat redelik verwaarloos was tot die jare tagtig Рen selfs tot vandag toe nog," het Charl Blignaut, bekroonde historikus verbonde aan die Noordwes-Universiteit se Potchefstroomkampus ges̻.

According to Blignaut this history of a large number of our fellow Afrikaners was largely forgotten and found some expression only in obscure journals mainly perused by academics. His six years of study also highlighted the role of Afrikaner women in resisting the Smuts regime's war effort.

{artsexylightbox singleImage="images/NTvlFotos/Ossewabrandwag/Charl_Blignaut.jpg" path="images/NTvlFotos/Ossewabrandwag" color="white" previewWidth="200"}{/artsexylightbox}

"Deur te fokus op spesifiek die rol van die Afrikanervroue wat deel van die Ossewa-Brandwag (OB) was, kan ek die historiese konteks van die OB skep, 'n beweging wat baie maklik misverstaan kan word."

Volgens Blignaut was die 100-jarige herdenking van die Groot Trek in 1938 die impuls vir die totstandkoming van die OB. Baie Afrikaners se oogmerk was destyds die herstel van die ou republikeinse ideaal, wat met die Anglo-Boereoorlog tot niet gegaan het. In die emosionele opwelling van die Eeufeesvierings oor die land heen was die OB se gestelde doelwitte dan ook die handhawing van taal en tradisie, die uitbou van Afrikaners se godsdienstige, kulturele en materiële belange en die kweek van vaderlandsliefde en nasietrots. "Dit was regtig 'cool' om 'n Afrikaner te wees," aldus Blignaut, "iets wat ons ons nouliks vandag kan indink."

The outbreak of the war in September 1939, only months after the OB's establishment, would change the character of this cultural movement virtually overnight into that of a resistance movement. This was because Afrikaners were bitter about being involved in a war in defense of Britain, almost a repeat of the 1914 Rebellion.

"Maar die OB kan nie met verregse organisasies vergelyk word nie," het Blignaut gesê. "Deur oppervlakkig na die beweging te kyk, soos om op sy simbole en militaristiese

{artsexylightbox singleImage="images/NTvlFotos/Ossewabrandwag/Gehoor.jpg" path="images/NTvlFotos/Ossewabrandwag" color="white" previewWidth="200"}{/artsexylightbox}

struktuur te fokus, lei nie tot verstaan van die OB nie. Dit was 'n massavolksbeweging met intellektuele leierskap, wat hom vir ander kwessies beywer het as wat ons vandag in die gesig staar."

Weliswaar het die OB die Uniebestel verwerp, en was hy openlik anti-Brits en pro-Duits. "Maar hul leiers het op alle terreine intellektuele oplossings gesoek deur beleid oor maatskaplike, ekonomiese, opvoedkundige en ander kwessies te formuleer wat die Afrikaner ten nouste geraak het, veral bekamping van armoede onder Afrikaners," het Blignaut verduidelik.

In hierdie konteks het bekende Afrikanervroue, soos Erika Theron, Anna Neethling-Pohl, die skrywer MER en Emmie du Toit Steyn, dogter van oud-president MT Steyn 'n leidende rol gespeel – en ook lydende verset aangewakker. Deur protestoptogte, petisies en selfs ondergrondse optrede het hulle die regering ondermyn.

For instance, Anna Neethling-Pohl organised a protest march in June 1940 of 10 000 women from Church Square to the Union Buildings (This preceded the well publicised 1956 women's march, which is nowadays being celebrated as Women's Day – Ed.). She also staged impromptu theatrical shows as an effective front for secret OB meetings.

Volgens Blignaut word verkeerdelik op die radikale dimensie, waarin die Stormjaers deur geweld, veral sabotasie, die bewind wou oorneem en derhalwe deur die Smuts-regering vervolg is, gefokus. Dit is insiggewend dat die leier van die OB, Hans van Rensburg, nooit geweld voorgestaan het nie en ook nooit geïnterneer is nie. Die Stormjaers op hul beurt het ook nooit in die openbaar erken dat hulle tegelyk lede van OB was nie.

Blignaut explained that Potchefstroom was an important centre of OB activities, with some two-thirds of the university academics being members. This underscores the fact that the organisation had an intellectual grounding, unlike the 'brandy-and-coke' brigade that characterises many other far-right movements.

Hy het daarop gewys dat 400 000 Afrikaners, ongeveer een-derde van die destydse Afrikanerbevolking, lede van die OB was. Hulle kon baatvind by die OB se gereelde koerantjie wat vandag 'n insiggewende blik op die beweging se aktiwiteite gee. Inderdaad is hierdie bron, , insluitend foto's en meer as 3 000 artefakte wat tot onlangs by die universiteit in Potchefstroom bewaar is deel van die groot inligtingskat. Dit is intussen na die Erfenisstigting by die Voortrekkermonument verskuif, waar dit op aanvraag vir navorsers beskikbaar gemaak kan word.

The membership lists that will soon be available in digital format could be an important source for genealogists, he said.

"Hierdie is deel van die geskiedenis van ons Afrikanervolksgenote, dog moet in konteks gesien word: dis hoog tyd dat ons nie meer skaam oor hierdie geskiedenis behoort te wees nie."

Blignaut wat tans aan sy doktorale proefskrif werk, het genoem dat sowat 40% van die OB-dokumentasie reeds gedigitaliseer is wat dit vir navorsers meer toeganklik begin maak. "Ons het egter nog fondse nodig om die res te digitaliseer," het hy ten slotte genoem.

(Die indeks van die OB se rekenariseerde inligting is in die Erfenissentrum se biblioteek beskikbaar vanwaar mens na die Erfenissentrum se argief kan gaan om die groot getal foto's van OB-geïnterneerdes van uitstekende gehalte op 'n rekenaar te sien. Red)